Stanisław Moniuszko urodził się w Ubielu niedaleko Mińska na terenie obecnej Białorusi. Zainteresowanie muzyką i początkową edukację w tym kierunku zawdzięcza matce, co wspomina w liście do przyjaciela – Adama Kirkora , napisanym w 1951 r.: „Pierwszą szkołą pojmowania muzyki były dla mnie Śpiewy historyczne Niemcewicza, wykonywane dziwnie miłym głosem przez moją Matkę. Te poważne melodie, jakkolwiek nie bardzo przystępne, były moim codziennym muzykalnym pokarmem i pięcioletnie dziecko wszystkie najdokładniej śpiewałem nie uczony (…)”. Kolejne kroki stawiał pod okiem Dominika Dziewanowskiego w Mińsku i Augusta Freyera w Warszwie, a także w berlińskiej Singakademie u Carla Rungenhagena.
Pierwszą szkołą pojmowania muzyki były dla mnie Śpiewy historyczne Niemcewicza, wykonywane dziwnie miłym głosem przez moją Matkę. Te poważne melodie, jakkolwiek nie bardzo przystępne, były moim codziennym muzykalnym pokarmem i pięcioletnie dziecko wszystkie najdokładniej śpiewałem nie uczony
Ukończywszy w 1940 r. studia wrócił do ojczyzny i ożenił się z Aleksandrą Müllerówną z którą miał dziesięcioro dzieci. Mieszkając w Wilnie utrzymywał się z gry na organach w kościele św. Jana i udzielania lekcji gry na fortepianie. Wilno i jego salony zawdzięczają mu rozkwit życia muzycznego, bowiem dał się tam poznać jako animator działań artystycznych wykonując swoje opery i operetki. Kiedy w 1847 r. napisał Halkę, nie zyskała ona większego poklasku, jednak wkrótce dzięki dobremu umocowaniu wśród warszawskiej elity mieszczaństwa i arystokracji posiadającej wpływy w teatrach i czasopismach muzycznych miało się to zmienić.
Kariera Moniuszki wystrzeliła w 1858 r., za sprawą nowej premiery Halki. Początkowo dwuaktowy utwór został przerobiony na wersję czteroaktową i odniósł duży sukces. Zaowocowało to objęciem przez Moniuszkę stanowiska dyrygenta oper polskich w warszawskim Teatrze Wielkim (obok którego mieszkał z rodziną) i corocznymi premierami jego nowych dzieł – 1858 r. – Flis, 1860 r. – Hrabina, 1861 r. – Verbum nobile. Wielu swoich projektów nie zdołał dokończyć z różnych przyczyn. Jego los, tak jak i wielu wybitnych kompozytorów nie należał do lekkich, zwłaszcza z uwagi na nieustanne popadanie w długi. Wśród ukończonych arcydzieł znalazła się opera Straszny Dwór, uważana wraz z Halką za jego najwybitniejsze dokonanie.
Biograf i przyjaciel kompozytora – Aleksander Walicki tak opisywał jego powierzchowność: „Postać i ułożenie Moniuszki były bardzo niepospolite... Wzrostu był miernego, a nawet bardziej niskiego [...]. Oczy błękitne, trochę zezowate, małe, lecz pełne wyrazu. One to głównie nadawały fizjognomii tę cechę wysokiej inteligencji i zapału, która go tak wyróżniała od innych [...]. W obejściu się ze wszystkimi był nadzwyczaj grzecznym i delikatnym, w towarzystwie miał maniery dystyngowane, znamionujące wielkie obycie się ze światem, lecz zarazem i wielką skromność”.
Historycznie Moniuszko uważany jest za „ojca polskiej opery narodowej” wybitnego autora pieśni (najbardziej znana to Prząśniczka), których ponad trzysta zwierają Śpiewniki domowe jego autorstwa. Jego dorobek plasuje go w ścisłym panteonie polskich kompozytorów. Sam o swojej twórczości mówił: „Ja nic nowego nie tworzę; wędruję po polskich ziemiach, jestem natchniony duchem polskich pieśni ludowych i z nich mimo woli przelewam natchnienie do wszystkich moich dzieł.”
Postać i ułożenie Moniuszki były bardzo niepospolite... Wzrostu był miernego, a nawet bardziej niskiego. W obejściu się ze wszystkimi był nadzwyczaj grzecznym i delikatnym, w towarzystwie miał maniery dystyngowane, znamionujące wielkie obycie się ze światem, lecz zarazem i wielką skromność
W sumie skomponował siedem oper i tyle samo operetek, których tytuły to np. „Żółta szlafmyca” i „Francuzi lubią żartować”. Pod koniec życia jako wyraz swego zainteresowania orientalizmem skomponował Parię – operę umiejscowioną w starożytnych Indiach. W jego twórczości silnie obecne są wpływy folklorystyczne, o charakterze ludowym i patriotyczne, które doskonale oddają atmosferę Polski pod zaborami.
Moniuszko zmarł na atak serca w 1872 roku. Został pochowany w Warszawie, na Cmentarzu Powązkowskim, a jego pogrzeb stał się pretekstem dla kilkudziesięciotysięcznej manifestacji patriotycznej. Jego spuścizna w większości przechowywana jest w Archiwach Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, którego był współzałożycielem.
---
Artykuł powstał w ramach projektu pt.: "Stanisław Moniuszko- Ojciec polskiej opery narodowej" realizowanego z Fundacja LOTTO im. Haliny Konopackiej w ramach programu "Patroni Roku".
#StanisławMoniuszkoOjciecPolskiejOperyNarodowej #FundacjaFIM #Koncept #GazetaKoncept
